De manier waarop zorg wordt georganiseerd in Nederland is complex en kent veel verschillende partijen. Toch is er een heldere structuur te herkennen als we kijken naar de situaties waarin burgers zorg ontvangen. Dit kan thuis zijn, in een zorginstelling of in een curatieve zorginstelling. Deze drie situaties vormen de basis van ons zorgstelsel en worden bepaald door de zorgvraag van de burger.
Achter elke situatie schuilt een netwerk van wetten, financiers en controlemechanismen die samen bepalen hoe zorg wordt gefinancierd en geregistreerd. Gemeenten, zorgverzekeraars en zorgkantoren spelen hierin een belangrijke rol. Zorginstellingen werken met verschillende IT-systemen om zorgprocessen vast te leggen en gegevens uit te wisselen. Dit leidt tot een versnipperd landschap.
Zorg en ondersteuning thuis
Zolang een burger zelfstandig woont en geen zorg nodig heeft, ligt de nadruk op preventie en een gezonde leefstijl. Nederland stimuleert dit op verschillende manieren, zoals vitaliteitsprogramma’s van zorgverzekeraars en preventieve initiatieven van gemeenten. Zowel zorgverzekeraars als de overheid dragen hier financieel aan bij.
Wanneer er wél een zorgvraag ontstaat, wordt in de meeste gevallen gebruikgemaakt van de eerstelijnszorg. Dit zijn zorgverleners zoals huisartsen, apothekers, tandartsen, fysiotherapeuten en laboratoria. Elke van deze zorgaanbieders werkt met eigen IT-systemen, die soms gekoppeld zijn via regionale netwerken om gegevensuitwisseling te vergemakkelijken.
Sommige burgers hebben niet alleen medische zorg nodig, maar ook ondersteuning in het dagelijks leven. In Nederland zijn hiervoor verschillende loketten beschikbaar, met de meest gebruikte regelingen: de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Jeugdwet en de Participatiewet. Gemeenten spelen hierin een centrale rol en zorgen ervoor dat de juiste zorg wordt verstrekt.
Ondersteuning kan bestaan uit huishoudelijke hulp, begeleiding of dagbesteding. Organisaties die deze zorg bieden, werken met elektronische cliëntendossiers (ECD’s) en uitwisselingsnetwerken om gegevens veilig te registreren en te delen. Wanneer er naast ondersteuning ook medische zorg nodig is, kan wijkverpleging worden ingezet. In dat geval komen zowel gemeenten als zorgverzekeraars in beeld als financiers van de zorg.
Wonen in een zorginstelling
Sommige burgers kunnen niet langer thuis wonen en hebben een verblijf in een zorginstelling nodig. Dit kan tijdelijk of langdurig zijn, afhankelijk van de zorgvraag. De financiering hiervan loopt meestal via de Wet langdurige zorg (Wlz) of de Jeugdwet, waarbij gemeenten en zorgkantoren de uitvoerende instanties zijn.
Zorginstellingen in deze categorie zijn onder andere verpleeghuizen, instellingen voor geestelijke gezondheidszorg (GGZ), gehandicaptenzorg en jeugdzorg. De zorg wordt geregistreerd in elektronische cliëntendossiers en gegevens worden uitgewisseld via netwerken zoals Vecozo.
Curatieve Zorg
Wanneer een burger een medische behandeling nodig heeft, valt dit onder curatieve zorg. Dit kan zowel thuis als in een zorginstelling voorkomen. De financiering van deze zorg loopt via de Zorgverzekeringswet, waarbij zorgverzekeraars verantwoordelijk zijn voor de kosten en controle.
Ziekenhuizen, GGZ-instellingen en zelfstandige behandelcentra spelen hierin een belangrijke rol. Zij registreren behandelingen in elektronische patiëntendossiers en wisselen gegevens uit via regionale netwerken. Wanneer zorg complex wordt, vindt behandeling plaats in een academische setting. Nederland kent academische instellingen voor verpleging, geestelijke gezondheidszorg, gehandicaptenzorg en ziekenhuizen, waar hooggespecialiseerde zorg wordt geboden.
Een complex maar goed georganiseerd systeem
Het Nederlandse zorglandschap is een fijnmazig netwerk van wetten, uitvoeringsinstanties, zorginstellingen en IT-systemen. Iedere zorgvraag brengt een eigen combinatie van financiers en regelgeving met zich mee. Dit maakt de zorg complex, maar zorgt er tegelijkertijd voor dat iedere burger toegang heeft tot de juiste vorm van zorg.
In onze volgende blog duiken we dieper in op de IT-systemen die deze zorginstellingen gebruiken en de uitdagingen die ontstaan bij databeschikbaarheid en gegevensuitwisseling.
Referenties
Rapport met de stroom mee, van de Raad Volksgezondheid & Samenleving